Сарқан  қаласындағы орта мектептің мұ­ға­лімі  Балтабай  Жұмабекұлы  Шүрегеев Ұлы Отан соғысынан  алған  ауыр  жарақат  сал­дарынан 1954 жылы,  ал анасы  Құрмаш  Дү­бір­қ­ызы  бала-ша­ға­ла­рының  қызығын  көріп,  2005 жылы қайтыс бол­ды. Сейдах­мет­тің әке­сі майданда қан кешсе, бей­біт өмір­де ұр­пақтарға білім берді. Анасы тыл­­да­ғы ты­нымсыз жылдары өз заман­дас­та­ры­мен бір сап­та ауыртпалықты ар­қа­ла­ды.

Әкесі өмірден өткенде он төрт жастағы қа­быр­ғасы қатып, бұғанасы бекімеген балғын жет­кіншек оқудан қол үзбей ең­бек­ке араласып, ана­сына қолқанат болу қажет­ті­гін түсінді. Өйткені еңірегенде етегі жас­қа толған анасына сүйеніш болып, өзінен бас­қа екі інісі мен бір қарын­да­сы­ның қа­тар­дан қалмауы қажеттігін сезінді.

Осындай  күрмеуі қиын жағдайда жоғ­ары мектептен бес жыл оқып, білім алу анасына ауыр болатынын байқап жүрген жас азамат 1958 жылы комсомол жолдамасымен Ресейдің Кеме­ров қаласындағы техникалық училищесіне оқуға тү­сіп, екі жылдан соң Ақсу ауданындағы Жам­был атындағы (қазіргі Қаракөз ауылы) колхозға  ора­лып,  автокөлік  жүргізуші — аға электрик болып, еңбек жолын бастады.

Жасы жиырмадан енді асқан Сейдахмет 1961 жылдың көктемінде Ақсу ауылындағы №25 жол пайдалану учаскесіне аға механик-жүр­гізуші қызметіне шақырылды. Мұнан соң №327 жол пайдалану-құрылыс учаскесін бас­қар­ды. Өндірістен қол үзбей жүріп, Өскемен жол құрылысы институтын тамамдап, жоғары білімді мамандар қатарын толықтырды.

Қыз­мет­тегі лауазымдары сатылай көтеріліп, 1968 жылы облыстық тас жолдар басқармасы аппаратында зертхана бастығы, мұнаң соң №479 жол пай­далану – құрылыс учаскесінің, құрылысы қолға алынған кәсіпорынның, №35 жол  басқарма­сы­ның бастығы, жол-көпір құрылысы тресінің бас­қа­рушысы, 1983—1989 жылдар аралығында авто­мобиль жолдары басқармасы бастығының орын­басары, содан 1992 жылдың желтоқсан айынан соң №8 жол-көпір құрылысы тресінің бас­қа­ру­шы­сы қызметтерін атқарды.

Жол мен көпір құрылысы саласындағы ұзақ жылғы еңбегі әрқашан өзінің лайықты бағасын алды. Ол тәлім-тәрбие және шыңдалу мекте­бі­нен өтті. Кемелденген басшы ретінде Жетісу же­ріне танымал болды. Сейдахмет Шүрегеев  Ақсу жә­не Ескелді  (бұрынғы Талдықорған) аудан­да­рында  бірнеше  рет  аудандық Кеңестердің депу­таты, сайланбалы партия органдарының мүшесі де болды. Сейдахмет  басшылық  қызметінде  жаңа­шылдыққа,  ізденімпаздыққа,  озық тә­жі­рибені ортақ игілікке  айналдыруға  басымдық беру­мен  ерекшеленді. Ол  жетекшілік  еткен  ұжым­ның  қол  жеткен табыстарының сыры мен қы­рына республика тарапынан да қызы­ғу­шы­лық туындады. Озат тәжірибе  елімізде  қолдауға ие болды. Білімді маман, білікті басшының ең­бегі ескеріліп, Еңбек Қызыл Ту орденімен, КСРО «Еңбек ардагері» медалімен, «Құрметті жол­шы» ерекше белгісімен марапатталды. (Кейіннен «Құрмет» орденімін де марапатталды. С.С.)

Басшылық қызметте мол тәжірибе жинақ­тап, әрқашан қатардағы азаматтармен етене ара­ла­сып жүретін Сейдахмет  Балтабайұлын авто­жол саласының төменгі және орта буындағы жұ­мысшылар мен басшылар ерекше жақсы көріп сыйлайтын. Көп жағдайда оған арқа сүйейтін. Сондықтан Сейдахметті «Турасын айтып, тай­сал­майтын азамат» дейтін. Соның дәле­лін­дей, ол 1989 жылы балама негізде өткізілген сай­лаудың нәтижесінде бір топ үміткердің ортасында шоқ­тығы биік көрініп, №8 жол-көпір құрылысы тре­сі­нің басқарушысы болып сай­лан­ды. Бұл кә­сіп­орын 1992 жылы мемлекеттік жеке­шелен­ді­ру­ден өтіп, нәтижесінде «Ақжол» акционерлік қо­ға­мы қалыптасып, көпұлтты ұжым өкілдері оның президенті етіп Сейдахмет Шүрегеевті сай­­лады.

Сол жылдарды С. Б. Шүрегеевпен үзеңгілес, «Тал­дықорған жолдары» АҚ президенті Л. Михно:

–Сейдахмет Балтабайұлы ісіне мығым, өз күш-қабілетіне сенімді, экономиканы нақты біліп қана қоймай, тереңнен түсінетін, адамды ісінен танитын, әкімшілік өктемдікті емес, адамгершілікті ардақтайтын басшы. Жеке­ше­лен­діру науқаны басталып  кеткенде, қомағай бас­тықтар тойымсыздық көрсетіп, байлықты бауырына басқан кездерде Сейдахмет қыруар автокөліктің біреуінің доңғалағына  қол  тигіз­бе­ді, бір сабақ жіпті алмады. Сол үшін оған көп­ші­лік сеніммен қарады, – деген  жүрекжарды  ле­бі­зін  жариялап,  осы  сөзін  кітабына да  жазған  екен.

Кеңестік  кезеңде Сейдахмет мырза  өз өмі­рінің отыз екі жылын жол-көпір құрылысына, яғ­ни халыққа соншалықты қажет игілікті,  ізгі­лік­ті,  мәнді  және маңызды мақсатқа арнаған. Ол осы еңбегін  әрқашан  мақтаныш  етіп оты­рады. Осынша көп іс тындырған азамат ен­дігі жерде қолындағы  билікті сүйікті ұлы Ар­ман­ға табыстап, батасын беріп, өзі ақылшы әке, жана­шыр жан ретіндегі парызын атқарушы.  Жол-көпір құрылысы саласында жарты ғасыр көлемінде еңбек етіп, тер төккен,  осынау  тір­ші­лік­те ыстыққа күйіп, суыққа тоңған кездері де бар шығар. Соған байланысты  денсаулығы  аздап  сыр беріп қояды.

Қазақтың Батыр ұлы Бауыржан Момыш­ұлы­ның қанатты сөзінен оқығаным бар. Ол қара нар­дай қайратты жандар жайлы: «Өмірдің  қуанышы  көп  алуында  емес,  басқаларға  көп  беруіңде,  білім мен  тәжірибеңді  ха­лық­қа  арнауыңда» – деген-ді.  Біздің кейіпкеріміз Сей­дахметтің бойынан Бәукең айтқан қадір-қа­сиет­терді еркін сезінеміз, анық байқаймыз. Ол осы уа­қытқа дейін өзін тәрбиелеп,  өнеге  көрсеткен,  еңбегін  бағалап, мерейін өсірген аға ұрпақ өкіл­де­рін атап, ризалығын білдіріп отырады.

Сонау жылдары Ақсу аудандық партия коми­те­тінің бірінші хатшылары Тұрсын Махметов пен Сүлеймен  Қыбыраев,  ауатком  төрағасы Омарбек Жампейсов, Талдықорған аудандық (қазіргі Ес­кел­ді) партия комитетінің бірінші хатшысы Мейіртай  Усатаев пен ауатком төрағасы Николай Сидоров, өзінің тәлімгер бастықтары Сламбек Сәлкеев пен Серпербай Нұрпейісов, үзеңгілес әріптестері Исай Ахметов пен Александр Хохрячкин, өзінен тәлім-тәрбие алған інілеріндей сүйкімді Санат Сыр­ға­баев, Дамир Әлімов, Мырзатай мен Зейнұрғали Райым­бековтер, т.б. ер-азаматтар  есімдері  жүрек тө­рінде. Бұл Сейдекеңнің ағалардан үйреніп, іні­лер­ге өнегелі болғанының дәлелі болса керек.

«Бәрін айт та бірін айт» демекші, Сейдахмет Бал­табайұлының іскерлігіне  көзін  жеткізіп,  талантын танып, қызметін жоғарылатқан жол құрылысы саласының білгірлері Сәлім Мұңай­да­ров, Керім Берсүгіров,  Руф  Андреевич  Неволин, Леонид Борисович Гончарев, Шамиль Бекбулатов де­ген жеке тұлғалар Сейдахмет үшін аса құрметті, ұмы­тылмас ағалар!

Бұл күнде жетпістің бесеуін еңсерген Сей­дах­мет Шүрегеев  Дінмұхамед Ахметұлы Қонаевпен  тұң­ғыш кездесуі және онан кейінгі жылдардағы кез­десулері мен әсерлері туралы айтудан жа­лық­қан емес.  Ол Димаш Ахметұлымен кездескен  әң­гі­мелерінің  бірінде  былай деді:

– 1980 жылы Одақтық дәрежедегі «Қапал-Ара­сан» санаторийінің құрылысын мен басқаратын ұжым қолға алған-ды. Маусым айында құрылыс жайы­мен танысып, жағдайды өз көзімен кө­руге СОКП Орталық  Комитеті  Саяси  Бюросының  мү­шесі, Қазақстан КП Орталық Комитетінің бі­рін­ші хатшысы Д. А. Қонаев келеді екен деген хабар жет­ті. Айтқандай-ақ, Үлкен кісі келіп, құры­лыс­шы­лармен сөйлесіп,  жұмыстың  барысына  риза­шы­лы­ғын білдірді. Көрнекті қайраткер, кесек тұл­ға­ның көңілінен шыққандай жұмыс атқарғанымызға  барша  құрылысшылар  қатты  қуандық.

Осы адамның күш-жігері арқасында «Қапал-Арасан» санаторийі 1983 жылы игілікке берілді. Айналасы үш жылда Арасан-Талдықорған ара­лы­ғында тақтайдай тегіс жол және жол бойындағы ірілі-ұсақты бес өзенге жаңадан көпір салынды. Ара­сан ауылында 150 орынды «Ақсу-Арасан» про­филакторийі пайдалануға беріліп, кейінгі  жылдары  мұн­да  Д. А. Қонаев  ақсақал  айлап жатып, дем- алып, ем алып, тынығып қайтып жүрді.

Қазақтың мәңгілік мақтанышы Д. А. Қонаевсонау  жылдары  Сарқан  ауданының  Черкасск ауы­лында  болып, ауыл мен ауданның азаматтарымен кез­десті.  «Черкасск  қорғанысы»  мұражай-па­но­ра­ма­сында  «Келушілер  кітабына»  пікір  жазды. Ау­дан­дағылар мәртебелі ағаны қарсы алу мең қо­ше­мет­теуге қапысыз даярланған-ақ екен. Осы сапарда Сей­дахмет мырза Димекеңнің жанында жүріп, аға­ның сөзін тыңдап, дәмдес болғанына қатты қуан­ды. Осы жолы үлкен кісі Сейдахметке өзінің ойын­дағы екі арманын айтыпты.  Бұл  тарихшы, темір­жол­шы-инженер, қоғам қайраткері Мұхаметжан Тынышпаевтың мерейтойынан  бір жыл бұрын болған-ды. «Бірінші арманым, – депті Д. А. Қонаев, ­– М. Тынышпаевтың туғанына 115 жыл толуын та­ма­шалау; екіншісі – Қазақстанда басталған ре­фор­малардың жемістерін көрсем деймін».

Осылай деген алып тұлға өзінің бірінші ар­ма­нына жетті, Мұхаметжан Тынышпаевтың ме­рей­тойында ел  алдына  шығып, тебірене сөз сөйледі. Ал, екінші арманының жүзеге асуын көруге ғұ­мы­ры жетпеді.  Алып,  дарқан  жүрек  мезгілсіз  тоқ­та­ды... Димаш  аға  Ахметұлының  екі  арманын  өз ау­зы­нан  естіген  Сейдахмет  көпке  таратып,  нәти­же­сін­де  көптің   көңіл-төрінде  жатталып қалды.

Тағы бір әңгіме. Қызмет бабындағы іс-сапармен жүрген Димаш Ахметұлы Іле ауданына шопан жі­гі­тінің үйіне келген екен. Мұндай кездесу болуын ойламаған отағасы:

Ассалаумағалейкум, Елағасы,

Халқын сүйген жанымен ер данасы.

Байтақ жерде көп ұлтты біріктірген,

Сіздей болар Алаштың қай баласы? – деп, қалбалақтап алдынан шығып қарсы алғанда Ди­ме­кеңнің нөкерлері жас шопанның тапқыр­лығына және ірі тұлғаның еңбек адамына деген сүйіс­пен­шілігіне сүйсінген екен. Д. А. Қонаевты жанындай жақсы көретін Сейдахмет ол туралы айтылған асыл сөздерді құлағына құйып алып, айта жүретіні бар. «Қайсы бір күрделі істің шешетін жолы бар. Дүниеге  тіршілік  көзімен  қара.  Өзіңді  қарапайым  халықпен тең ұста», – деген Димекеңнің қанатты сөзін Сейдахмет жиі айтып отырады.

Басшылық  қызметке  ертерек араласып, жақсы мен жаманды көзімен көріп, оң мен солды жете біл­ген Сейдахмет ұлы азаматпен дәмдес  болып,  өз  шаңырағы  астында дәм таттырып, батасын алғаны  бар. Мұнан соң Сейдахмет аса жауапты және абыр­ойлы істі – «Дарабоз» деп аталған қоғамдық қордың басшылық тізгінін қолға алды.  Қордың мақсаты — қазақтың хас батыры, байтақ даламызды жоңғар шапқыншылығынан азат еткен қаһарман Қаракерей Қабанбай бабамызға келіскен  ескерткіш  орнату,  келер  ұрпаққа  айбат  берер  қолтаңба  қал­ды­ру болатын. Бұл игі мақсат абыройлы орын­далып, 2009 жылғы 23 қыркүйекте облыс орта­лы­ғы – Талдықорғанда батырдың ерен ескерткіші ашыл­ды. Игі-жақсыларға ас берілді. Осындай ес­керткіш тұрғызу ісіне белсене басшылық етіп, алғыс­қа бөлену екінің бірінің қолынан келе бер­мес-ті. Астанада тұратын қаламгер Камал Жор­туыл­ұлы: «Қабанбай батыр баба ескерткішінің бой көтеруі Сейдахмет ағаныңқажырлы еңбегінің нәтижесі» – деді. Ескерткіш бой көтеріп, көпшілік­тен алғыс алған Сейдештің сыртынан сөз, соңынан арыз да жазылды. «Күйе күйдірмейді, бірақ күйе­лей­ді» деген емес пе? Жала азаматтың  мазасын  ал­ды.  Бірақ,  арына  кір  жұқпады.

Мұндай  ерік-жігер,  күш-қайрат  Сейдахметтің  бойында  бар  екен. Сонымен  қатар  Алматы  облы­сы­ның  сол  жылдардағы  әкімі  Серік Үмбетов пен оның орынбасары болған қазіргі әкіміміз Амандық Баталов мырзаларға нұр жаусын! Осы екі азамат қор құрылған алғашқы айдан бастап жанашырлық  білдіріп,  сәулетші-мүсіншілермен,  металл  бал­қы­тып, қалыпқа құюшы жұмысшылармен зауыт цех­тарында бірнеше дүркін кездесіп тұрды.

Қазақ ырымшыл халық қой. Орасан істің сәтті, нәти­желі болуын Жетісу жұртшылығы Қабанбай ба­тырдың, әулие Көтентәуіптің, қасиетті темір­жол­шы Мұхаметжан Тынышпаевтың, ұлы саясат­кер, дана Дінмұхамед Қонаевтың аруағының қол­дауы деп қорытты. Сейдахмет мырза тәуелсіздік жыл­дарында «Құрмет» ордені мен бірнеше медаль­мен марапатталды.

Ендігі әңгіме Сейдахмет Балтабайұлыныңтегі мен жанұясы жайлы. Өзі ұл-қыздарына ата-баба шежіресін  салалап  таратып,  арнайы кітапқа шы­ға­рып берді. «Мәңгі өмір жоқ, мәнді өмір бар», деген  қағиданы  жүрегімен  ұғынған  азамат осыдан он-он бес жыл кейінде үш томдық «Азаматтың ақ жолы» атты кітабын жазып,  келер  ұрпақтарына  құнарлы мұра ұсынды. Сол кітаптан шамалы үзінді  кел­ті­рейін.

Сейдахметтің әкесі – Балтабай Жұмабекұлы Шү­регеев Ұлы Отан соғысының ардагері, ұзақ жыл мұғалім, оқу ісінің меңгерушісі, мектеп ди­рек­торы қызметтерін атқарып, осыдан 61 жыл кейін­де, яғни 1954 жылғы 13 ақпанда дүниеден оз­ды. Бұл жайды 14 жастағы Сейдахмет:

– Залға ілінген фотомонтажды бір топ бала қызықтап тұрғанымызда бір бала жаныма жетіп келіп «Сенің әкең өліп қалды» дегенде әлдекім ту сыртымнан шоқпармен ұрғандай құлап түстім. Қанша уақыт өткенін білмеймін, есімді жисам, атшананың үстінде жатыр екенмін. Бағытымыз — Лепсі теміржолы стансысы. Алматы ауруха­на­сын­да ауыр науқастан қайтыс болған әкемді Сар­қан­ға әкеліп жерлеу ұйғарылыпты. Бізді бастап шық­қан нағашым Жақан Досполов пен туысымыз Мұ­ратхан мен Оразбай деген жақсы ағалар. Осы кі­сілердің арқасында әкем салт-дәстүр, ғұрыпқа сай жерленді, – деп күні бүгінге дейін айтады.

Ауыл мұғалімі Балтабай ұрыста ауыр жара­ла­нып, соңынан есін жиғанда сүйікті жары Құр­машқа:

Аяғымнан тиген оқ,

Қинады-ау менің жанымды.

Қаным қашып денемнен,

Кетірді-ау менің әлімді.

Қиянатым болса, тәңірім,

Бір өзіңе мәлім-ді.

Көре алмай кетем бе,

Сейдахмет жанымды.

Осыны айтқан қызыл әскер Балтабай Шүре­геев тұла бойы тұңғышы Сейдахметтен соң Сә­бит­қали, Сейітқали және Сарқыт атты өркен­дерін қалдырды.

Мен  Сейдахмет Балтабайұлымен балалық  шақтан  бері  араласып, сырласып өстім. Ол  оқу­да  озат, қоғамдық  жұмыста  белсенді  пионер, ком­сомол мүшесі болса, ержетіп, ат жалында сан-салалы еңбек жолында алғы шептен табыла білді. Түптеп келсек, осылардың бәрі-бәрі от­ба­сында қалыптасады екен. «Әке – асқар тау, ана – мөлдір бұлақ» деген бұрынғыдан қалған қа­нат­ты сөздің құдіретіне  қалай  басымызды  имес­ке!  Әкесі қан майданда жаумен жағаласса, елге аман оралған соң соңғы демі таусылғанша мұ­ғалім қызметін атқарды. Ал анасы тылда еңбек етіп, жеңіс күнін жақындатуға өзіндік үлесін қосты.

Осынау ХХІ ғасырдың он бесінші жылында 75 жасқа келіп, Ақсудай ағыл-тегіл көңілі толған Сейдахметтің жары – Кәкима Орынбек­қызы отбасында береке ұйытқысы. Сейдах­мет­пен 1961 жылдың қазан айында тағдыр табыс­тыр­ған бойжеткен бүгін екі қыз бен бір ұлдың анасы. Батыр мен Дана, Нұрбек пен Айгүл, Ар­ман мен Зуляра жеке шаңырақ иесі. Ерлі-зайып­ты Сейдахмет пен Кәкима немерелерін мейір­ле­не иіскеп, жүрекке нәр, бойға қуат алып, отыр­са да, тұрса да «Заманымыз тыныш, Ел­ба­сымыз есен болса екен» дегенді  жиі  айтады.  Сайып  келгенде  бұл  тілек  күллі жұрттың,  бай­тақ  еліміздің  ізгі  мұраттарымен  сабақтасып  жат­қан  жоқ па!

Орайы келгенде айтқан жөн, Сейдахметтің анасы Құрмаш көзінің тірісінде: «Мен Балта­бай­ды қалай сыйлап, құрметтеген болсам, ке­лі­нім Кәкима өзіме тартып, Сейдахметті солай ба­ға­лады», – дегенін естігенім бар. Анасы ақи­қат­ты айтыпты. Соңғы бірнеше жылдан бері Сей­дах­мет Шүрегеевті ауру айналдырып, әуреге сал­ғанымен Кәкима Орынбекқызы асқан қайрат көрсетіп, азаматын ардақтап, әрқашан жанынан табылып жүр. Адал жардың, ақ ананың қам­қор­лығындағы Сейдекеңнің көңілі көтеріңкі, жаны жадыраңқы. Бала-шағаларының қызығына той­май, таңды атырады, күнді батырады. Еңбекке шың­далған ердің еңсесі биік.

Иә, тоқсан ауыз сөздің тобықтай түйініне келсек, жетпіс беске ат басын тіреген Сей­дах­мет Балтабайұлы Шүрегеевәлі де өз тұ­ғы­рын­да. Ұлы Арманға – ақылшы, қыз-күйеулеріне – қамқоршы. Немерелеріне қорған. Балдай тәтті, бақытты ғұмыр кешуде. Өз орыны, өз биігі көз тартады. Осы кісінің  өмірі  мен  еңбек жолы туралы ықшамдап жазғандарымызды осы кісінің балаларына арналған:

Айналайын, балаларым,

Ажырамасын араларың.

Сәтті болып қадамдарың

Шаттансын ата-аналарың.

Демесін әулие бабаларың,

Көбейсін бала-шағаларың.

Ағайын-туыс аман болып,

Берекелі болсын маңайларың, – деген өсиет-батасымен тамамдағанымыз жөн. Азаматтың өмірінің ұзақ, бай-қуатты, күн шуақты болуына тілектестік білдіреміз.